Bu yazımızı okurken, özel müziğini de dinlemenizi tavsiye ederiz… 

Ses Klibi: Bu ses klibini oynatabilmek için Adobe Flash Player (Version 9 veya üzeri) gereklidir. Güncel versionu indirmek için buraya tıkla Ayrıca tarayıcında JavaScript açık olmalıdır.

Oğuz Savaş UYSAL

Allianoi, İzmir ilimizin Bergama ilçesi sınırları içerisinde yer almakta olup, Bergama-İvrindi karayolunun 18. km’sinde, yapımı tamamlanmış Yortanlı Baraj göletinin tam ortasında yer almakta. Barajın yapımı tamamlanmış olup su toplama işlemi Allianoi Antik kentinde yapılan çalışmalar dolayısı ile yaşanan yasal süreç nedeniyle gerekleştirilememekteydi, fakat III. Akademik Bilim Konseyinin almış olduğu karar ile sular altında kalmasına karar verildi. Henüz bilimsel kazılar tamamlanmadan ve bu alanda uluslar arası sözleşmelerde yer alan sorumluluklar yerine getirilmeden alınan bu karar Zeugma’dan sonra yine dünyanın sayılı kültür miraslarından biri olan Allianoi’nin de sular altında kalmasına neden olacak. Oysa Allianoi 2001 yılında sit alanı ilan edilmişti. Sit kararı baraj yapımına engel olduğu için Kültür ve Turizm Bakanlığı bu kararı değiştirebilmek için 2005 ve 2006 yıllarında iki Akademik Bilim Konseyi oluşturdu. Her iki konsey de Allianoi antik kentinin sular altında bırakılarak korunmasının mümkün olmadığını, bilimsel kazı ve çalışmalarla Dünya Kültür Mirasları listesine girebileceğini belirtmişti. İstenilen rapor çıkmayınca komisyonların ardı arkası kesilmemiş, 1800 yıldır suya ve doğaya direnen antik kent III. Akademik Bilim Konseyinin almış olduğu sular altında bırakılma kararına direnememişti.
Fakat imdadına Danıştay 6. Dairesinin almış olduğu karar yetişti ;

Danıştay 6. Dairesi Türk Milleti adına karar aldı ;

‘…. 717 sayılı ilke kararının dava konusu 2 ve 3. maddelerinde yer alan düzenlemelerle 2863 sayılı Kanunun ilgili hükümleriyle koruma bölge kuruluna verilen görev ve yetkinin, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına (D.S.İ.)’ine verilmesi suretiyle (DSİ)’nin taşınmaz kültür ve tabiat varlığını su altında bırakma kararı vermesi, bu kararını koruma bölge kuruluna bildirmesi ve koruma bölge kurulunun bu konuda bir proje seçmesinin istenmesine yol açması nedeniyle anılan 2 ve 3. maddeler, Yasanın yukarıda içeriği yazılı hükümlerine aykırı bulunmaktadır. … ‘

Alınmış olan bu karar Allianoi’nin yanı sıra Hasankeyf’in de rahat bir nefes almasını sağladı. Anadolu’da yıllarca birçok ören yerinin ve tarihi eserin nasıl yok edildiği göz önüne alındığında bakanlığın yeni düzenlemeler ve ek koruma tedbirleri ile temyize yapacağı başvurusunun sonucunda çıkacak karar Allianoi’nin kaderini çizecektir.

ALLİANOİ

Allianoi’de yapılan kazılarda elde edilen veriler ışığında İ.S. II. yy. tarihlenmektedir. Bu dönemde Pergamon’daki Asklepieio’nda büyük bir bayındırlık faaliyeti yaşanmıştır. Merkezde mevcut binaların büyük bir kısmı bu döneme aittir. Ilıcanın yanı sıra köprüler, caddeler, sokaklar, insulalar, geçiş yapısı, propylon, ve nympheum bu döneme tarihlenmektedir. (www.allianoi.org)

Antik bir sağlık merkezi olan Allianoi’ye ilişkin bilgilere antik çağ kaynaklarında İ.S. II. yy’da yaşamış olan Hadrianotherai’lı P.A. Aristides’in, “Hieroi Logoi” (Kutsal Sözler ) isimli, eski çağ tıbbının en önemli kaynaklarından biri olan eserinde rastlanmıştır. Aristides eserinde Pergamon’a 23-25 km uzaklıkta olan Allianoi’da şifa bulduğunu anlatmaktadır. (Pergamon, Bugünkü Bergama’nın yerinde kurulu olan antik kent) . Pergamon ve yakın çevresi incelendiğinde ve verilen mesafeler göz önüne alındığında bahsedilen yerin, Paşa Ilıcasında kazılan Allianoi olduğunu işaret etmektedir. Merkez sağlık tanrısı Asklepios’a adandığından “Sağlık Tanrısı Asklepion’un Yurdu” olarak da bilinmektedir. Allianoi, şifalı suları nedeniyle yıllarca Hydroterapi merkezi olarak kullanıldığı gibi içerisindeki sıcak su günümüzde bile kullanılabilecek niteliktedir.

YORTANLI BARAJI

1963 yılında Kınık Ovası’nın sulanması amacıyla ilk proje önerilmiş, 1970 yılında Yortanlı ve Çaltıkoru barajlarının yapılması öngörülmüş, 1981 yılında baraj yapımları uygun bulunmuş, Yortanlı barajının kesin projesi 1985 yılında hazırlanmış ve inşaatına 1993 yılında başlanmıştır. Yortanlı barajı 17 107 hektarlık Kınık sulamasının % 43’ü olan 7 356 hektar tarım arazisine yılda ortalama 37 milyon m³ sulama suyu verecektir. Yortanlı barajının bulunduğu konum Kınık ilçesinin sağ ve sol sahiline su verecek olması nedeniyle projenin, anahtarı konumuna geldiği iddia edilmektedir.

Projede herhangi bir değişiklik yapılmadan baraj yapıldığı takdirde 67.3 hektarlık tarım arazisi sular altında kalacaktır. Su toplanmaya başlandığı anda Allianoi antik kentinin sular altında kalması kaçınılmazdır. Baraj hedeflenen noktaya kadar doldurulduğunda kent su seviyesinden 17 metre aşağıda kalacaktır. Baraja biçilen ekonomik ömür ise 40–60 yıl arasında değişmektedir. Baraj, ekonomik ömrünü tamamladığında ise kentin üzerine 12 mt alüvyon birikmiş olacaktır.

KURTARILABİLİR Mİ?

Kurtarılması mümkün olan antik kentin kurtarılmasına ilişkin en büyük sorun, tarihe ve antik kentlere olan bakış açısıdır. DSİ İzmir Bölge Müdürü Ayhan Sarıyıldız’ın; “Barajın ömrü 100 yıl. İstenirse, 100 yıl sonra yeni nesil tekrar Allianoi’yi çıkarır. Sivil toplum örgütlerinin antik kenti kurtarmak için önerdiği set projesi ise 250 !… trilyona mal oluyor. Üniversite mezunları asgari ücretle iş beklerken bu kadar para toprağa gömülmez.” sözü, sanırım resmi kurumların Allianoi’ye bakış açılarını net bir şekilde ortaya koymaktadır ki bir çok bağımsız kaynak baraja 40-60 yıl ömür biçmektedir.

Kazı ekibinin başkanlığını yapan Yrd. Doç. Dr. Ahmet YARAŞ ise; “Her yıl Bergama’ya gelen 500 bin turistin ilgisini çekecek kentte anıtsal caddeler, sokak ve çeşmeler gibi yüzlerce taşınmaz kalıntı saptandı. Turizm mi yoksa sulanacak tarımsal ürünler mi daha büyük kazanç getirir? Türkiye karar versin artık!” diyerek antik kentin turizm açısından önemini vurguluyor.

Allianoi’yi kurtaracak olan set projesinin benzeri dünyanın birçok ülkesinde uygulanmakta olup yapılan bu çalışmalar ile turizmde canlılık sağlanarak ekonomik geri dönüşüm yaratıldığı gibi kentlerin korunmasını da sağlanmaktadır. Ki kurtarma projesi kapsamında kentin karsısında yer alan tepede yapılacak kongre merkezi ile kongre turizmine canlılık kazandırılması da ayrı bir gelir kaynağıdır.

Baraj, 26.11.2008 tarihinde Danıştay 6. Dairesi’nin 2008 / 8268 sayılı kararı ile durduruldu. Bakanlığın temyize başvurma hakkı var ve çıkacak karar Allianoi’nin kaderini çizecek.

Birçok medeniyete ev sahipliği yapan Anadolu, dünyanın sayılı kültür miraslarından birisini daha kaybetmekle karşı karşıya kaldığı bu günlerde olası bir karar karşısında “Ben 60 yıl bekleyemem, Allianoi’yi görmek istiyorum.” derseniz; Allianoi Bergama-İvrindi karayolunun 18. km’sinde…