Bu yazımızı okurken özel müziğini de dinlemenizi tavsiye ederiz… 

Ses Klibi: Bu ses klibini oynatabilmek için Adobe Flash Player (Version 9 veya üzeri) gereklidir. Güncel versionu indirmek için buraya tıkla Ayrıca tarayıcında JavaScript açık olmalıdır.

Timur ÖZKAN

Eskişehir’in tarihi dokusunun korunduğu eski mahallesi Odunpazarı, yenilenen çehresiyle kentin tarihini olduğu kadar kültür ve sanatını da yaşatıyor. Tarihi ve Kentsel Sit Alanı olarak ilan edilen ve bir açık hava müzesi olarak niteleyebileceğimiz mahalle, halk arasında Yukarı Mahalle veya Hatap Pazarı gibi isimlerle anılıyor. Odunpazarı; Kurşunlu Külliyesi ve Atlıhan gibi tarihi mekânların yanı sıra lületaşı, karikatür ve cam müzeleri gibi kültür ve sanat mekânlarına da ev sahipliği yapıyor. Odunpazarı, bunların haricinde mahalle ölçeğinde korunmuş ve büyük ölçüde restore edilmiş tarihi evleri ve her yıl düzenlenen kültür ve sanat etkinlikleriyle çok sayıda yerli ve yabancı gezgini ilçeye çekiyor.

Odunpazarı’nın tarihi Selçuklular Dönemi’ne kadar uzanmakla birlikte günümüze ulaşan en eski yapı Kurşunlu Camisi. Caminin yapımına ait bilgiler iki ayrı döneme işaret ediyor. Belediye tarafından bastırılan broşürlerde caminin 1525 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde yapıldığı belirtilirken cami bahçesinde Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından konulan panoda ise 1515 yılında Yavuz Sultan Selim zamanında inşa edildiği yazıyor. Dönemi tartışmalı olsa da yaptıranın Çoban Mustafa Paşa olduğu kesin.

Kurşunlu Külliyesi; Kurşunlu Camisi ile birlikte, çevresinde yer alan Hanikah (Mevlevihane), Tabhane, İmaret, Aşevi, Sıbyan Mektebi ve Kervansaray olmak üzere yedi binadan oluşuyor. Bunlardan Tabhane halen kütüphane olarak kullanılırken, Hanikah, Lületaşı Müzesi olarak düzenlenmiş. Dünyada ilk ve tek olan Lületaşı Müzesi’nde; Eskişehir yöresinden çıkarılan ve hafif ve gözenekli olmasından dolayı yüzyıllardır dünyanın en değerli pipolarının üretiminde kullanılan lületaşından yapılmış ilginç objeler sergileniyor. Külliyenin diğer bir köşesinde yer alan kervansaray, buradaki diğer binalardan sonra yapılmış ve Eskişehir’deki tek Mimar Sinan eseri kabul ediliyor. Her yıl Mayıs ayında düzenlenen Uluslararası Odunpazarı Kültür ve Sanat Festivali’nin de ana mekânlarından birisi olan kervansaray halen; sergi ve fuarların düzenlendiği ve turistik eşyaların satıldığı bir çarşı olarak kullanılıyor.

Odunpazarı semtinin yüksekçe bir kesiminde bulunan külliyeye, tarihi evlerin arasından yürünerek ulaşılıyor. Yol boyu kurdukları tezgâhlarda takı ve benzeri elişi hediyelik veya anı eşyası satan mahalleli kadınlar, kahvelerdeki küçük taburelerde çay içen erkekler, kesme taş kaplı sokaklarda top oynayan çocuklar bir büyük kentte değil de küçük bir Anadolu kasabasında bulunduğumuz izlenimi veriyor. Restore edilen evler; Beyler, Koca Müftü, Arif Bey, Işıklar, Kurşunlu Camii, Mücellit ve Malhatun sokaklarda yoğunlaşıyor. Safranbolu ve Beypazarı’ndan sonra mahalle ölçeğinde uygulanmış bir koruma ve iyileştirme çalışması olarak dikkat çeken Odunpazarı’nda bugüne kadar 200’den fazla ev restore edilmiş. Bitişik nizamda, cumbalı, iki veya üç katlı geleneksel Anadolu evleri rengârenk boyanmış. Evlerin bazıları otel, restoran, müze, kültür evi vb işlevlerle turizme kazandırılmış. Bu evlerin içini görmek isteyenler Osmanlı Evi olarak düzenlenen Yeşil Efendi, Tüfekçizade, Kadı Konağı, Hafız Ahmet ve Beyzade konaklarını gezebilirler.

Odunpazarı’nda, Lületaşı Müzesi’nden başka Karikatür ve Cam Sanatları gibi iki özgün müze daha yer alıyor. Bunlar arasında en çok ilgi göreni 2007 yılında açılan Çağdaş Cam Sanatları Müzesi. Büyükşehir Belediyesi, Anadolu Üniversitesi ve Cam Dostları Grubu tarafından ve tarihi üç evin birleştirilerek ortalarındaki avlunun üzerinin kapatılması suretiyle oluşturulan müzede çok sayıda sanatçının cam eserleri sergileniyor. Burada eserleri bulunan yerli sanatçıların yanı sıra Japonya, Almanya, Polonya ve Letonya’dan sanatçıların isimleri dikkat çekiyor. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarına ve Büyük Önder Atatürk’e ait fotoğraflarla birlikte Eskişehir yöresine ait çeşitli etnografik objenin sergilendiği Cumhuriyet Müzesi de Odunpazarı’nın görülmesi gereken yerlerinden bir diğeri olarak not edilebilir.

Odunpazarı’ndan ayrılmadan önce mutlaka ziyaret edilmesi gereken bir yer de tarihi Atlıhan. Geleneksel el sanatları çarşısı olarak düzenlenen tarihi han binasında; lületaşı, çömlek ve gümüş işlerine ait imal, teşhir ve satış amaçlı atölyeler, sergi salonları ve dükkânlar bulunuyor.

Porsuk nehrinin canlandırılması başta olmak üzere son yıllarda gerçekleştirilen çeşitli projelerle artık Anadolu’nun turistik merkezleri arasında sayılan Eskişehir’in, tarihi Odunpazarı semti de kentin mutlaka görülmesi gereken yerlerinden. Odunpazarı’na ulaşım oldukça kolay, kent merkezinin kuzey doğu kesiminde ve kentin ana ulaşım arterlerinden Atatürk Bulvarı üzerinde yer alan Odunpazarı’na merkezden yürünerek veya otogardan tramvayla ulaşılabiliyor.